Reforma e re territoriale: Shqipëria drejt ndarjes në 4-5 rajone dhe më shumë bashki
Edhe pse Parlamenti i ri ende nuk ka nisur punimet, kontaktet e para mes përfaqësuesve të Edi Ramës dhe Sali Berishës për reformën territoriale kanë filluar. Bisedimet paraprake përshkruajnë një ndarje të re administrative të vendit, që synon të përfshijë 4 deri në 5 rajone të mëdha dhe një rritje të numrit të bashkive në raport me 61-shin aktual. Në këtë ndarje, disa bashki pritet të shkrihen, të tjera të ndahen ose të zgjerojnë kompetencat dhe territorin.
Një nga risitë më të mëdha është statusi i ri që pritet të marrë Tirana. Plani parashikon krijimin e një bashkie-metropol me emrin “Tirana-Kryeqytet”, e cila do të ketë një administratë të centralizuar dhe këshill bashkiak të vetin.
Brenda këtij territori të zgjeruar, do të krijohen disa bashki të reja në vend të njësive administrative ekzistuese. Këto bashki të vogla do të kenë administratë të zgjedhur në mënyrë të drejtpërdrejtë, por do të varen për buxhetin investues nga bashkia kryesore e kryeqytetit. Ndërkohë, Qarku Tiranë do të pushojë së ekzistuari si njësi më vete. Në diskutim është përfshirja ose jo e Kamzës brenda kësaj strukture. Vora, Kavaja dhe Rrogozhina do të ndahen plotësisht nga kjo njësi qendrore.
Brenda Tiranës, ndarja parashikohet në tre ose katër bashki të reja: një që mbulon zonën lindore nga Sauku në drejtim të Elbasanit; një tjetër që përfshin zonën e Kasharit, Astirit dhe Vorës; dhe një të tretë që përfshin territorin nga Fresku në drejtim të Dajtit.
Ndërkohë, ndryshime të mëdha do të ndodhin edhe në qarqet e tjera.
Në Shkodër pritet që Velipoja dhe zona e Nënshkodrës bashkë me Bushatin të bëhen një bashki më vete, ndërsa Vau i Dejës do të shpërbëhet dhe territorin e saj do ta marrin bashkitë e Shkodrës dhe Pukës. Fushë-Arrëzi do të bashkohet me Pukën. Në Kukës nuk do të ketë ndryshime. Në Dibër, pritet bashkimi i Klosit me Matin dhe i Bulqizës me Peshkopinë, për shkak të uljes së ndjeshme të popullsisë dhe të ardhurave.
Në Lezhë parashikohet krijimi i dy bashkive: një me Zadrimën, qytetin dhe Shëngjinin; dhe tjetra me territorin e Kunes deri në kufi me Kurbinin. Kruja do të ndahet në dy bashki: Kruja dhe Fushë-Kruja.
Në Durrës, zona e Ishmit dhe Gjirit të Lalzit do të kalojë te bashkia e re e Sukthit, ndërsa qyteti do të mbetet njësi më vete. Kavaja pritet të zgjerohet dhe të përfshijë Rrogozhinën; Peqini do të marrë disa territore nga kodrat e Pezës. Elbasani mund të ndahet në dy bashki, duke përfshirë edhe Labinotin. Librazhdi dhe Përrenjasi do të bashkohen në një bashki të vetme.
Në Korçë, Voskopoja dhe Dardha do të bashkohen në një bashki, Maliqi do të zgjerohet me disa fshatra të fushës së Korçës. Devolli do të qëndrojë bashki më vete, ndërsa Erseka dhe Leskoviku do të ndahen në dy bashki. Në Berat nuk pritet të ketë ndryshime, do të mbeten bashkitë Berat, Skrapar, Kuçovë dhe Dimal. Lushnja dhe Divjaka do të mbeten siç janë. Në Fier parashikohet krijimi i bashkisë së Apollonisë, që do të përfshijë bregdetin e Fierit.
Vlora, Saranda, Himara dhe Finiqi do të mbeten në strukturat aktuale. Gjirokastra do të lirohet nga disa njësi rurale, duke zgjeruar Libohovën. Dropulli do të mbetet bashki më vete. Tepelena dhe Memaliaj pritet të bashkohen.
Rajonet e reja pritet të jenë katër ose pesë: një në veri, dy në Shqipërinë e Mesme dhe dy në Jug, një që përfshin territorin nga Lushnja në Sarandë dhe një tjetër nga Elbasani deri në Ersekë. Rajonet do të kenë administratë të veçantë dhe do të marrin në dorë ndërmarrjet e ujësjellës-kanalizimeve, drejtoritë e bujqësisë, arsimit dhe shëndetësisë. Bashkitë do të humbasin kompetencat për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e shkollave, çerdheve e kopshteve, përgjegjësi që do t’i kalojë rajoneve.
Një debat i hapur mbetet mënyra se si do të zgjidhen drejtuesit e rajoneve: me votë direkte si kryetarët e bashkive, apo përmes këshillave të rajonit të zgjedhur nga partitë. Frika se kjo mund të prodhojë figura të reja politike ka bërë që shumë aktorë të preferojnë modelin e përfaqësimit përmes listave partiake.
Kjo reformë e re territoriale, që po diskutohet në prapaskenë nga të dyja kampet politike, synon të finalizohet shumë përpara zgjedhjeve lokale të vitit 2027, për të krijuar një strukturë të re administrimi dhe kontrolli mbi territorin, duke riformatuar hartën politike dhe institucionale të vendit./Pamfleti